Tại hội nghị,ìmphươngánchốngngậpchođôthịvenbiểnnamTrungbộnuoi lo khung các đại biểu đến từ 14 đô thị vùng nam Trung bộ và 10 đơn vị khách mời cùng các chuyên gia đã mổ xẻ nguyên nhân các đô thị ven biển nam Trung bộ thường xuyên bị ngập nước và đưa ra giải pháp khắc phục.
Đường phố TP.Quảng Ngãi (tỉnh Quảng Ngãi) ngập khi có mưa lớn trong những năm gần đây
PHẠM ANH
Biến đổi khí hậu và xây dựng đô thị quá nhanh
Theo các tham luận tại hội nghị, những năm gần đây vùng nam Trung bộ liên tục chịu cảnh sạt lở ven biển, ngập nước vùng đô thị khi mùa mưa về. Ở Quảng Nam, khoảng 10 năm gần đây, bờ biển Cửa Đại, TP.Hội An bị xâm thực, sạt lở. Tại TP.Đà Nẵng, từ năm 2015 - 2020, bờ biển có 12 điểm sạt lở với tổng chiều dài 8,47 km. Còn tại Quảng Ngãi, sạt lở bờ biển diễn ra bình quân từ 5 - 10 m/năm, có vùng hơn 30 m/năm và tổng chiều dài các đoạn sạt lở hơn 29 km...
Các đô thị ven biển nam Trung bộ cứ mưa là ngập nước. Gần nhất, đợt mưa từ ngày 7 - 20.10 có nơi lượng mưa đo được cao nhất từ 600 - gần 800 mm và các thành phố trong vùng là Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Huế… ngập trong nước.
TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia nghiên cứu về biến đổi khí hậu, nhận định trong khoảng 10 năm trở lại đây, do biến đổi khí hậu làm gia tăng những hình thái thiên tai cực đoan, trong đó có thay đổi các quy luật về mưa, tăng các đợt mưa cực đoan, nhiều nhất là 5 năm gần đây. Có nơi một đợt mưa đo được từ 1.000 - 1.200 mm, bằng lượng mưa cả năm của một địa phương. Đây là tác động của sự biến đổi khí hậu, ngay các đô thị dù có hệ thống thoát nước cũng không tránh khỏi việc ngập lụt. Nguyên nhân ngập còn do quá trình đô thị hóa phát triển ở vùng thoát lũ, vùng trữ nước, trong khi đó hạ tầng thoát nước đầu tư không theo kịp với tốc độ, còn hệ thống giao thông ngăn cản hướng thoát lũ…
Theo TS Lê Quốc Hùng, Phó viện trưởng Viện Quy hoạch miền Nam (Bộ Xây dựng), quá trình đô thị hóa quá nhanh đã làm giảm thiểu lưu vực thoát nước các dòng sông. Trong khi đó, nước thấm ít, nơi thoát nước bị thu hẹp. Việc đô thị hóa ven sông, xây dựng kè hai bên sông cũng gây nguy hiểm cho hạ nguồn…
Xây dựng đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu
Theo TS Trần Hữu Hoàng Phú, chuyên gia tư vấn quy hoạch, để hạn chế ngập các đô thị ven sông, biển, cần kiểm soát được tình trạng nước thượng nguồn chảy về mạnh mà không có sự che chắn (như hồ đập, rừng cây tự nhiên…). Nếu làm kè, hồ… trên thượng nguồn sẽ giúp giảm nhịp độ nước chảy và hạn chế ngập ở đô thị ven sông, biển.
Ông Phú khuyến cáo không nên đặt kè hai bên sông, nếu cực đoan làm kè thì làm kè một bên, hoặc không nên phát triển đô thị vùng trũng ngập lụt cao. Việc đưa ra bản đồ quản trị rủi ro về ngập lụt rất quan trọng, nơi nào bị ngập thì không cho phát triển đô thị.
"Nếu không có bản đồ quản trị rủi ro về ngập nước mà để phát triển đô thị vùng lòng hồ thoát lũ thì chắc chắn không lường trước được hết hậu quả, lại không biết khu vực nào có ngập lũ. Nên khi đô thị hóa vào sẽ xóa đi ranh giới khu vực lũ, thế hệ sau cũng không biết vùng nào có lũ. Vì vậy, phải vẽ ra để sử dụng cho thế hệ sau", chuyên gia này đề nghị.
Cũng theo ông Phú, các quốc gia tiên tiến đã lưu ý dành không gian lưu vực sông để chứa trữ và thoát lũ, hai bên để cây tự nhiên cản dòng chảy, thẩm thấu, cản nước tràn vào đô thị… Ngoài ra, dọc theo sông cần bố trí các hồ chứa để khi có nước lũ cực đoan thì tràn vào.
TS Ngô Trung Hải, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị VN, Tổng thư ký Hiệp hội các đô thị VN, cũng cho rằng cần lồng ghép các giải pháp ứng phó tác động biến đổi khí hậu trong quy hoạch đô thị. "Trong quy hoạch không gian đô thị, cần xem xét, ưu tiên không gian dành cho tái định cư để ứng phó với tình trạng các đợt mưa lớn xảy ra nhiều hơn và lượng mưa ngày càng tăng cao gây ra các trận lũ quét, xói mòn, ảnh hưởng đến nhà ở, công trình công cộng…", TS Ngô Trung Hải đề nghị.
Tạo không gian cho nước
TS Nguyễn Ngọc Huy cho rằng hệ thống đê bao và việc san lấp đất để ngăn lũ cho các khu đô thị ven biển sẽ chuyển dịch rủi ro từ khu vực này sang các khu vực khác. Chiến lược thích ứng truyền thống với biến đổi khí hậu chỉ dựa vào đê kè, nâng nền chỉ phân bố lại rủi ro chứ không thể giảm thiểu được rủi ro. Việc quy hoạch đô thị trước đây không còn phù hợp nữa, phát triển đô thị thời gian tới phải tính đến việc thích ứng với biến đổi khí hậu.
Theo ông Huy, về nguyên tắc, các đô thị phải tập trung tạo "không gian cho nước", tạo các khoảng không gian đa chức năng trên các hành lang thoát lũ. Việc giảm thiểu các vật cản trong khu vực thoát lũ, quản lý hành lang thoát lũ và cải thiện tiêu thoát nước là biện pháp bền vững duy nhất nhằm giảm thiểu mối hiểm họa gắn liền với ngập lụt cả trong hiện tại lẫn tương lai dưới những tác động của biến đổi khí hậu. Việc hạn chế xây dựng mới ở khu vực đất thấp, vùng trữ nước là cần thiết.